Quảng Ninh được biết đến là một tỉnh có rất nhiều điểm du lịch tâm linh nổi tiếng và có lẽ địa điểm được nhiều người biết đến nhất là di tích danh thắng Yên Tử. Cùng khám phá Yên Tử từ A-Z trong bài viết này nhé!
1. Giới thiệu tổng quan về Yên Tử
1.1. Yên Tử ở đâu Quảng Ninh?
Chùa Yên Tử Quảng Ninh nằm ở núi Yên Tử thuộc thôn Nam Mẫu, xã Thượng Yên Công, TP. Uông Bí, Quảng Ninh. Chùa Yên Tử cách Hà Nội khoảng 130km, cách tp Hạ Long khoảng 55km và cách trung tâm của tp Uông Bí 19km. Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử có diện tích khoảng 9.295 ha. Nơi đây được Phật hoàng Trần Nhân Tông chọn làm nơi tu hành sau khi truyền ngôi và thành lập ra phái Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử (một dòng Phật giáo đặc trưng ở Việt Nam).
1.2. Lịch sử khu di tích danh thắng Yên Tử
1.2.1. Lịch sử hình thành của khu di tích danh thắng Yên Tử
Từ trước Công nguyên, đạo sĩ An Kỳ Sinh (Yên Kỳ Sinh) đã đến nơi đây tu hành và đắc đạo. Những năm sau đó, nhiều thế hệ tăng ni phật tử Việt Nam tiếp tục tìm đến Yên Tử tu hành, xây dựng chùa, tháp và nhiều công trình khác.
Đặc biệt vào khoảng 1226 – 1400, Yên Tử đã được đầu tư xây dựng thành khu Quần thể kiến trúc chùa, tháp có quy mô to lớn. Khởi đầu là Trần Cảnh (vua Trần Thái Tông) đến Yên Tử tháng 4 năm Bính Thân (1236). Sau đó, Trần Nhân Tông (Trần Khâm) – vị vua của hai cuộc kháng chiến đại thắng quân Nguyên – Mông vào năm 1285 và 1288. Nhưng vào lúc triều đại nhà Trần đang hưng thịnh, Trần Nhân Tông đã nhường ngôi cho con để chuyên tâm nghiên cứu đạo Phật và tìm đến Yên Tử tu hành. Sau khi về Yên Tử để tu hành, giảng đạo cho chư tôn, tăng ni đến nghe. Sau thời gian ở đây tu hành, ông sáng tạo và xây dựng Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử mang tín ngưỡng văn hóa Việt Nam. Cùng với ông còn có hai môn đệ là thiền sư Pháp Loa và Huyền Quang cũng đóng góp vào việc sáng lập ra thiền phái này.
Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử là nơi hình thành, ra đời và phát triển của Trung tâm Phật giáo Thiền Tông thuần Việt, do người Việt trực tiếp sáng lập ra. Là nơi hội tụ của các công trình kiến trúc cổ kính do các Tăng, Ni, Phật tử và triều đình phong kiến của các thời Lý, Trần, Lê, Nguyễn kế tiếp nhau xây dựng, tu bổ và tôn tạo. Những công trình này đã phản ánh khá rõ nét sự phát triển của kiến trúc, mỹ thuật, điêu khắc, tiêu biểu cho tài năng sáng tạo nghệ thuật của dân tộc Việt Nam. Đây là một quần thể di tích rất lớn và ra đời sớm ở Việt Nam.
Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử thông qua việc Chính phủ Việt Nam đã nhận diện, xếp hạng hàng loạt các di tích, danh lam thắng cảnh trong khu di sản ở cấp tỉnh, cấp quốc gia và cấp quốc gia đặc biệt, với đầy đủ bốn loại hình di tích, danh lam thắng cảnh, bao gồm: các di tích lịch sử; các di tích kiến trúc – nghệ thuật; các di tích khảo cổ; các địa điểm danh lam thắng cảnh.
1.2.2. Lịch sử kiến trúc Yên Tử
Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử có diện tích khoảng 9.295 ha, gồm các công trình kiến trúc tôn giáo: chùa, am, tháp được xây dựng từ thời Lý, theo tuyến đường trải dài từ Bí thượng (chân Dốc Đỏ) đến đỉnh núi Yên Tử. Chùa Yên Tử ở Quảng Ninh mang đậm kiến trúc Phật giáo cổng tam quan hai tầng tám mái đứng uy nghi với mái chùa được lợp ngói vảy uốn cong hình đầu đao hướng thẳng lên trời. Tất cả các cột ở chùa đều được làm bằng gỗ lim chắc chắn, dưới chân có phiến đá lớn bao quanh. Các gian chùa đều được thiết kế tinh tế, thoáng mát để phù hợp với thời tiết ở đây. Bên trong thì được trang trí sơn son thiếp vàng lộng lẫy, các bức tượng Phật, bức khảm, án thờ, cửa cánh võng được chạm khắc nguy nga, sinh động.
1.3. Di chuyển đến Yên Tử Quảng Ninh như thế nào?
Đường lên thăm quan Yên Tử Quảng Ninh không quá khó để di chuyển đến đây, có nhiều phương tiện mà bạn có thể lựa chọn cho chuyến đi của mình. Bạn có thể lựa chọn xe cá nhân như xe máy, xe ô tô hay xe khách để di chuyển tới du lịch Yên Tử.
Nếu bạn xuất phát từ Hà Nội bằng phương tiện của mình, bạn đi theo hướng về Bắc Ninh, đến QL18 thì rẽ đền Trình, thêm 10km đường thẳng là tới chân chùa Yên Tử. Nếu di chuyển bằng xe khách bạn có thể bắt xe tuyến Hà Nội – Quảng Ninh đến thành phố Uông Bí sau đó bạn thuê xe và di chuyển tiếp đến Yên Tử.
2. Khám phá Yên Tử Quảng Ninh
2.1. Các di tích trong khu vực Yên Tử
2.1.1. Chùa Bí thượng
Chùa được khởi dựng vào cuối thời Hậu Lê, trên sườn phía Nam của một quả đồi dốc. Chùa đóng vai trò chùa Trình trước khi hành hương lên Khu Di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử.
2.1.2. Chùa Suối Tắm
Ngồi chùa thuộc phường Phương Đông, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh, là ngôi chùa gắn liền với truyền thuyết về việc Thượng hoàng Trần Nhân Tông lên Yên Tử tu hành đã nghỉ lại tắm ở dòng suối này nên gọi là Suối Vua tắm hay Suối tắm.
2.1.3. Chùa Cầm Thực
Chùa thuộc 2 địa bàn là xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí và xã Hồng Thái Đông, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Ngôi chùa được xây vào thời Trần, trên một quả đồi tròn có dáng hình mâm xôi, kiến trúc hình chữ “nhất”, gồm 6 gian. Trải qua thời gian, chùa xưa bị phá và được trùng tu lại nhiều lần. Vào giữa thế kỷ XX, chùa bị san bằng vì địch hoạ, chỉ còn lại nền móng, vài cây tháp đổ và một lăng xây vào thời Nguyễn. Dựa trên những dấu tích đó, vào năm 1993 chùa đã được dựng lại trên nền cũ.
2.1.4. Chùa Lân
Chùa nẳm ở thôn Nam Mẫu, xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Chùa được xây dựng từ thời Trần, là ngôi chùa thứ tư trên đường từ Dốc Đỏ vào Yên Tử.
2.1.5.Chùa Giải Oan
Chùa ở xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Chùa được xây dựng vào thời Trần, chùa nằm ẩn mình bên chân núi, phía trước là suối Giải Oan. Chùa Giải Oan vốn linh thiêng có tiếng.
2.1.6.Chùa Hoa Yên
Chùa thuộc xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Chùa được xây dựng từ thời Lý. Ban đầu là một am nhỏ, sau dựng thành chùa mái lợp bằng lá cây rừng gọi là chùa Vân Yên. Vân nghĩa là mây, Yên nghĩa là khói, chùa ở độ cao 600m nên những làn mây trắng mỏng bay qua trông như những làn khói nên gọi là Vân Yên.
2.1.7. Chùa Một Mái
Chùa thuộc địa bàn xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Nằm nép mình bên sườn núi ở vị trí cao giữa lưng trời, một nửa chùa ẩn sâu trong hang núi, nửa còn lại phô ra bên ngoài chỉ có một phần mái đúng như tên gọi của chùa, tên dân gian gọi là chùa Bán Mái. Thời Trần, đây chỉ có một am nhỏ gọi là Am ly trần. Cảnh am tĩnh lặng, thanh thoát, cách xa nơi trần tục (ly trần). Thượng hoàng Trần Nhân Tông thường sang đây đọc sách, soạn kinh. Các văn từ, thư tịch được lưu trữ ở đây, sau khi ngài hiển Phật, người sau mới lập chùa ở Am này.
2.1.8.Chùa Đồng
Chùa xưa thuộc xã Nam Mẫu tổng Bí Giang huyện Đông Triều, Hải Dương(nay thuộc địa bàn thôn Nam Mẫu, xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh). Chùa nằm trên đỉnh Tử Tiêu. Vào thời Thượng hoàng Trần Nhân Tông lên Yên Tử tu hành chưa có chùa, ở đó chỉ có một hòn đá vuông phẳng thật lớn, ở độ cao 1.068m so với mực nước biển, là đỉnh cao nhất của dãy núi Yên Tử, phía sau là vách núi dựng đứng thuộc địa phận tỉnh Bắc Giang, Ngài đã chọn nơi đây làm nơi tĩnh thiền. Vào thời Lê (1428 – 1527) chùa được bà vợ chúa Trịnh công đức xây dựng, toàn bộ kết cấu kiến trúc cũng như đồ thờ tự trong chùa đều được tạo tác bằng đồng, để phù hợp với không khí ẩm ướt quanh năm ở nơi đây. Song do sự khắc nghiệt của thiên nhiên nên chùa bị hư hỏng và đã trải qua nhiều lần trùng tu, năm 2007 chùa được xây dựng lại như ngày nay.
2.1.9.Chùa Bảo Sái
Chùa thuộc địa bàn xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Khi vua Trần Nhân Tông tu hành ở Yên Tử mới chỉ có am trong động. Am được gọi là Ngô Ngữ Viện, đây là nơi tu hành của Bảo Sái, đệ tử thân tín với Thượng hoàng Trần Nhân Tông. Ông được vua Trần giao cho công việc biên tập và ấn tống tất cả các kinh văn của Thiền Phái Trúc Lâm để truyền giảng phật tông cho các phật tử trong cả nước Đại Việt.
2.1.10.Chùa Vân Tiêu
Chùa thuộc địa bàn xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Ban đầu có tên là am Tử Tiêu, thời Trần, khi Trần Nhân Tông lên tu hành đã dựng am tại đây để ở, về sau mới xây dựng chùa.
2.1.11. Rừng quốc gia Yên Tử
Rừng thuộc địa bàn 02 xã Thượng Yên Công và phường Phương Đông, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Rừng Quốc gia Yên Tử với tổng diện tích 2.783 ha bao trọn các điểm di tích của Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử kể trên (có ranh giới phía Bắc giáp Khu Bảo tồn thiên nhiên Tây Yên Tử của tỉnh Bắc Giang), tỷ lệ che phủ của rừng chiếm 80% diện tích, đặc biệt là diện tích rừng tự nhiên chiếm 64,6%. Trong đó có 321ha rừng hầu như chưa bị tác động bao gồm các ưu hợp, loài cây ưu thế sinh thái đặc trưng cho vùng Đông Bắc như: táu mặt quỷ, táu muối, sến mật, chẹo, giẻ, trâm… trữ lượng bình quân 218m3/ha.
2.2. Lễ hội ở Yên Tử
Lễ hội Yên Tử được tổ chức từ ngày mùng 10 tháng Giêng âm lịch và kéo dài trong 3 tháng mùa xuân. Sau phần nghi lễ long trọng được chính quyền địa phương tổ chức ngay dưới chân núi Yên Tử là cuộc hành hương của hàng vạn người đến với đỉnh cao nhất của Yên Tử-chùa Ðông. Ðường lên đỉnh Yên Tử uốn lượn, gập ghềnh, luồn dưới những bóng cây đại thụ, xuyên qua những vạt rừng thông, trúc…Đi trong khoảng thời gian này bạn có thể tham gia rất nhiều các lễ hội khác nhau trong khu di tích Yên Tử.
2.3. Đặc sản ẩm thực ở Yên Tử
- Măng Trúc Yên Tử: Khi đến Yên Tử, gần như ai cũng biết món măng trúc nổi tiếng ở đây. Măng trúc thường rất nhỏ thon, dài với độ giòn, vị ngọt đặc trưng nhỏ. Măng trúc được bán nhiều dọc theo đường lên Yên Tử. Tuy nhiên loại măng này có hình thù gần giống như măng đắng nên nếu không có kinh nghiệm, bạn rất dễ bị mua nhầm. Một mẹo để phân biệt mắng đắng và măng trúc là nên cấu măng ở giữa lõi để thử, nếu thấy không đắng thì mới nên mua.
- Rượu mơ Yên Tử: Rượu mơ Yên Tử được sản xuất bởi công ty bia Thăng Long 2006. Rượu có màu hổ phách với hương vị nồng ấm, men say thấm nhuần chất núi rừng Yên Tử. Thưởng thức rượu mơ nơi đây bạn sẽ cảm nhận thấy vị chua ngọt dễ chịu, mang đậm tính dân dã nhưng không hề thua kém so với rượu ngoại.
- Rau Dớn: Có thể nói rau dớn là một sản vật độc đáo của núi rừng Yên Tử. Rau dớn thuộc họ dương xỉ, có vị ngọt mát, hơi nhớt, lá xanh mượt. Rau dớn có quanh năm nhưng ngon nhất là vào mùa mưa. Khi đó, cây rau dớn ngậm đủ nước, ngọn cây mập, non tơ mỡ màng. Rau có thể chế biến thành những món ăn như rau dớn xào tỏi, nộm rau dớn. Rau dớn cũng là loại rau khá “chân phương”, ngon nhất khi chế biến không cầu kỳ, cũng không ưa khi chế biến kèm với thịt, cá.
- Canh gà rượu Bâu: Canh gà rượu Bâu là đặc sản nổi tiếng của Yên Tử. Rượu Bâu là loại rượu được lên men bằng lá cây rừng của người dân tộc quanh núi Yên Tử. Canh gà được nấu với gừng và rượu Bâu. Thơm phức, nóng hổi, khói nghi ngút – cảm giác thật tuyệt vời để thưởng thức khi bạn vừa qua một chặng đường mệt và lạnh cóng từ trên núi xuống. Đừng quên thưởng thức canh gà rượu Bâu khi đi du lịch Yên Tử nhé.
3. Một số lưu ý khi đến yên Tử Quảng Ninh
- Nếu có ý định leo núi, nên chuẩn bị loại giầy phù hợp. Các loại giày trekking và có đế chống trơn trượt sẽ tốt hơn. Nếu không có thể sử dụng dép tổ ong.
- Đừng mua mấy cái loại cỏ cây bán trên đấy nếu bạn không biết là gì, các khu du lịch thường bán linh tinh nhiều thứ mà chẳng cách nào kiểm chứng được nguồn gốc. Mang về đến nhà mà biết bị lừa rồi cũng chẳng biết kêu ai.
- Mang theo áo gió mỏng nhẹ nếu đi vào mùa hè, lên núi cao vẫn luôn lạnh nhé. Vào mùa đông thì vẫn cần mang đủ áo ấm, dừng lại một tí là lạnh run ngay.
- Mang theo lượng nước đủ dùng nếu xác định leo bộ.
- Đi vào dịp lễ hội thì cần phải cẩn thận, Yên Tử với Chùa Hương hở ra cái là móc túi với rạch túi. Tốt nhất nếu mang túi đi thì mang túi đểu thôi, tiền nong thì để chỗ khác.
Du lịch Yên Tử Quảng Ninh là một cuộc hành hương chốn thanh tịnh gần đây càng được nhiều du khách lựa chọn cho kỳ nghỉ của mình. Thật khó để tìm được nơi có nhiều địa điểm độc đáo như ở Yên Tử. Đây chắc chắn là địa điểm mà bạn đáng đến và trải nghiệm nơi du lịch tâm linh này.
